Van harte welkom op onze mooie tuinparken!
Eigen Hof en V.A.T. zijn van april tot eind september open, tussen zonsopgang en zonsondergang, voor iedereen die wil rondwandelen langs de sfeervolle lanen en buitensingels, de bijzondere heemtuin en bijeneiland. Er staan verspreid over de parken zitbanken om even te kunnen rusten in het groen. Als de clubhuizen open zijn kunt u daar iets drinken of een ijsje kopen.
Volgt u de Burenroute met deze gids in de hand, dan ontdekt u al wandelend de historie en kenmerken van de twee tuinparken. Als u bij V.A.T. begint komt u bij Eigen Hof aan het begin van het dorp Sloten uit. Begint u bij Eigen Hof dan eindigt u bij de ingang van V.A.T. midden in het dorp. De wandelroute volgt grotendeels de hoofdpaden van de parken, maar het is zeker aan te raden zijpaden in te slaan zodat u de verschillende tuinen kunt bekijken.
Wij wensen u veel plezier.
De Poort
De nieuwe poort naar Eigen Hof, die in 2021 door tuinders van het park is ontworpen, is opgetrokken in de stijl van de Amsterdamse School die nog populair was in 1937 toen het tuinpark werd opgericht. Schermbloemen, zoals van de hoge Engelwortel of inheemse Berenklauw, versieren de toegangshekken. Twee tulpenbomen, die in mei verrassen met grote gele tulpvormige bloemen, houden de wacht.
Eigen Hof
Hier op Eigen Hof bent u even off the grid. Het park is autovrij. Zware dingen worden op karretjes vervoerd. Stroom en riolering is hier niet. De huisjes worden verlicht door kaarsen of zonne-energie. De WC loost op een septic-tank en de tuinders koken op propaangas. In het winkeltje, dat ook een galerie is, wordt gas en aarde verkocht, en op zondagmiddag kunt u hier exposities of workshops bezoeken.
Natuurvriendelijk
Op Eigen Hof wordt op natuurvriendelijke wijze getuinierd met respect voor de bodem, planten en dieren. Langs de sloot voor de Galerie ziet u een bloembed omrand door een stapelmuur van steen en leem, waartussen planten kunnen wortelen. Het bed is met zand verhoogd voor plantsoorten die tegen droogte bestand zijn.
Waterlariks
Vele hoge bomen staan hier decennialang. Op tuin 6, vlak bij het pad, staat een Waterlariks: een evolutionair zeer oude, bladverliezende naaldboom die pas in de veertiger jaren van de vorige eeuw in China werd ontdekt. Hier op de ondiepe veengrond wortelen veel grote bomen horizontaal, waardoor ze kwetsbaar zijn voor storm.
Paradijsjes
Langs de paden liggen de volkstuinen. Kleine paradijsjes van zo’n 300 vierkante meter, ingericht naar de fantasie van de bewoner, geen één hetzelfde. Veel van de oorspronkelijke huisjes, die de tuinders zelf uit sloophout bouwden, zijn inmiddels vergaan, veelal vervangen door voorgefabriceerde blokhutten. Maar sommige tuinders verkiezen nog altijd om zelf een huisje naar eigen ontwerp te bouwen, zoals op tuin 17.
Rotonde
Bij de rotonde, met de reuze Servische spar, stopten de volkstuin-pioniers met het ontginnen van het grasland eind dertiger jaren en konden ze hun karren hier keren. Het gehuurde land had plaats voor 130 tuinen, maar slechts twaalf belangstellenden kwamen op de oprichtingsvergadering af. Pas toen voedsel schaars werd tijdens de Tweede Wereldoorlog trokken mensen naar de volkstuinen. Toen het aantal leden op Eigen Hof groeide naar 235, werd er een belendend stuk grond bij gehuurd. In de jaren vijftig werd een deel hiervan afgestaan en moest het park gedeeltelijk verhuizen ten behoeve van het Uitbreidingsplan West. Hierdoor kreeg het park zijn huidige omvang.
Henk Smit
Op tuin 32 groeien uitsluitend wilde bloemen en planten en staat één van de oudste huisjes, oorspronkelijk van oude deuren gebouwd. De tuin is door de bioloog Henk Smit (1938-2016) van zijn opa overgenomen. Opgeleid door de botanicus Jacob Heimans, zoon van Eli Heimans, de kompaan van Jac. P. Thijsse, beschikte Henk over een grote kennis van de natuur die hij graag deelde. Op Eigen Hof en in Sloten zette hij zich onvermoeibaar in voor behoud van het tuinpark en de natuur in de ecologische zone van de Groene As in deze zuidwesthoek van Amsterdam, die onderdeel uitmaakt van het Natuur Netwerk Nederland.
Productietuin
Tot in de jaren vijftig waren de meeste volkstuinen echte moestuinen. Door groenten en fruit te kweken konden de tuinders hun voedselvoorziening aanvullen. Naarmate de welvaart toenam kregen de volkstuinen een recreatieve functie en won langzamerhand het gazon en de sierborder terrein. Sinds de opkomst van stadslandbouw deze eeuw, is moestuinieren weer in opmars, maar nu zonder chemische middelen. Tuin 43 is een van de weinige echte productietuinen op Eigen Hof. De veengrond is heel vruchtbaar en met het grondwater op slechts vijftig centimeter diepte hoeft zelden water te worden geven. Maar de klimaatverandering maakt het nu een stuk moeilijker om groente en fruit te telen. Deze tuinder experimenteert met andere zaai- en plantmethodes en zelfs andere gewassen die meer koude en vorst, hitte en droogte kunnen verdragen.
Bij de Y-splitsing gaat u naar links.
Bijzondere bomen
Rondom het Clubhuis, waar u – indien geopend – een drankje of ijsje kunt kopen, staan verscheidene bijzondere bomen, die met naambordjes hoog op de stam zijn aangegeven. Het speelveld wordt omringd door zes zeldzame Katsoera’s. Deze boom, die in de stad nauwelijks te vinden is, staat in de Japanse cultuur symbool voor onvervulde verlangens. De bladeren verkleuren mooi in het najaar en geuren heerlijk in de herfst, waardoor de boom ook ‘Koekjesboom’ wordt genoemd. Tussen de bomen aan het einde van het speelveld vindt u een Amberboom, een Roodbladige kerspruim, een Tulpenboom, een Witte esdoorn en een Kaukasische vleugelnoot. Naast de Werkplaats, het vroegere Clubhuis, aan het einde van de Spreeuwenlaan, staat een Mammoetboom met zijn zachte, bosbrandbestendige bast. Oorspronkelijk afkomstig uit California, hij kan wel honderd meter hoog worden en is de zwaarste boom ter wereld.
Bij de T-splitsing slaat u linksaf.
Gereedschap
Samen onderhouden de tuinders in kleine groepen de openbare delen van het park. Op zaterdagochtend halen ze in dit gebouwtje het tuingereedschap op en brengen het tuinafval naar de composthopen erachter.
Naast het bankje bij de waterberging een gedicht
Vleermuizen
Via een klein paadje tussen de Elzenbomen, heeft u vanaf het bankje een mooi uitzicht op de waterberging, die natuurlijk is ingericht. Als u geluk heeft ziet u laag over het water een ijsvogel voorbijflitsen. In zomernachten vliegen boven het wateroppervlak watervleermuizen die insecten van het water afvangen. In de schemer zijn dwergvleermuizen waar te nemen. In de Elzenbomen nestelen al vijfentwintig jaar torenvalken; veel jongen zijn hier grootgebracht.
Houtwal
De groenstrook, oftewel ‘houtwal’, langs het water is gevuld met inheemse bomen zoals de Els, Berk, Meidoorn en Haagbeuk. Het onderhoud bestaat uit minimale ingrepen zodat vogels, kleine zoogdieren en insecten er een natuurlijke habitat vinden. Met bovenaan de voedselketen de uil, sperwer, en – intussen – de vos.
Uitheems
Langs het pad staan in tuin 83 een Japanse Notenboom, een Waterlariks en een Moerascipres bij elkaar. De eerste is in Japan en China een sierboom, een naaldboom die ‘s winters zijn ‘bladeren’ verliest. Hier en daar staan mispelstruiken, die in mei grote witte bloemen krijgen en in de zomer mooie vruchten. In het midden van tuin 90 verrijst een majestueuze Waterlariks.
Zacht geruis
Aan de andere zijde van de ringsloot ligt Wielerbaan Sloten met zijn geasfalteerd parcours van 2,5 kilometer en zeven ruime bochten. Soms hoort u het zacht geruis van een passerend peloton.
Heemtuin
Achter het klaphekje wacht een idyllisch plekje. De heemtuin is een vrijplaats voor wilde planten en dieren die hier van nature voorkomen: de holwortel en muurleeuwenbekje, de zelf uitzaaiende zwartsteelvaren, de metsel- en goudwesp. In dit drasse boezemlandje bloeien in het voorjaar gele dotters met op de randen de lichtgele stengel-loze sleutelbloemen. In de zomer wordt het een rietveldje met het harig wilgenroosje, en in het kalkrijke grasland groeit de grote ratelaar en orchidee. In de vijver huist een groenkikkerpopulatie die ’s zomers luidruchtige concerten geeft. De riethopen zijn broedplaatsen voor ringslangen terwijl de specht nestelt en roffelt in het aangetaste deel van de grote kastanjeboom.
Na de Heemtuin loopt u rechtdoor.
Vogeleiland
Vanaf het bankje tegenover het boezemwatertje heeft u zicht op het ‘Vogeleiland’, dat de bestemming natuur heeft gekregen ten bate van de Groene As. De niet aangetaste, onbewerkte pure natuur, onbereikbaar voor mensen, trekt allerlei vogels. In de rietkragen langs de ringsloot broedt in de lente de kleine karekiet.
Hergebruik
In navolging van de oude traditie op Eigen Hof, is het duurzaam huisje op tuin 151 door de bewoner zelf gebouwd van afgedankt materiaal. Alle materiaal behalve van het dak is bij elkaar gesprokkeld van straat of het internet. In de ecologische tuin staan fruitbomen en kruiden tussen de wilde planten.
Liefdespaar
Aan het einde van de laan, in de border van de laatste tuin, staat een verstrengeld ‘liefdespaar’. Ooit twee stammen, schuurden ze langs elkaar net zo lang tot de schors afgesleten was. De boom maakte vervolgens wondweefsel aan om de wond te dichten en de stammen met elkaar te verbinden, waardoor deze ‘brug’ – in ‘bomentaal’ – ontstond.
Bruggetje
Links ligt het houten bruggetje, een geschenk van stadsdeel Osdorp dat sinds 2004 de buurparken Eigen Hof en V.A.T. verbindt. Op het aangrenzende park met een heel ander, eigen karakter kunt u uw wandeling voortzetten.
V.A.T.
De Vereniging Amateur Tuinders V.A.T. werd opgericht op 1 september 1919 maar deze huidige locatie is na gedwongen opheffing van het eerste park voor woningbouw, pas vanaf 1955 in gebruik genomen en ingericht. De gemeente trok hiervoor 170.000 gulden uit. Zij verstrekte rentevrije leningen aan de tuinders die meeverhuisden en legde verharde paden, groenstroken en bruggen aan die het open en lichte karakter van het park nu bepalen.
Rechts de stenen brug over
Tiny Forest
Rechts om de hoek is een klein perceel in ontwikkeling. Hier wordt een natuurlijke boshabitat gecreëerd met een waar bospaadje dat langs de sloot loopt. Het mooie is dat de meeste soorten die daarin thuishoren zichzelf al gevestigd hebben. Denk aan Vlier, Els, Veldesdoorn, Wilde kers, Vogelkers, Meidoorn, Waterwilg. Gelderse roos, Egelantierroos en andere soorten worden nog geplant.
Terug over dezelfde stenen brug
Bijeneiland
Meteen aan uw rechterhand ziet u een klein houten bruggetje dat leidt naar het ’Bijeneiland’. Het eiland is het ‘wilde stukje’. V.A.T. laat hier de natuur zoveel mogelijk met rust en biedt plaats aan bijenvolken, die verzorgd worden door een imker van het park.
Prachtige Berken
U vervolgt uw route op de lange Vogellaan, die gekenmerkt wordt door borders met grote variëteit aan beplanting en door prachtige Berken (Betula pubescens en verrucosa). Onder de bomen groeit het Groot hoefblad (Petasites hybridus).
Kleine gemaal
Na een mooi uitzicht op de hoek over het water van de Ringvaart gaat u verder op de Westersingel. Dit park heeft vele sloten, noodzakelijk voor de bemaling van deze mini-polder. Hier staat een van de pompen die afwateren op de singel rondom het park.
Bij het bankje aan het water een gedicht
Insectenhoek
Bij de hoek aangekomen ziet u een veldje voor vlinders en andere insecten, ingericht met een ‘insectenhotel’ van pallets en gestapeld materiaal. Hier staan veel bloeiende planten. Vlinderstruiken, twee perenbomen, een Vuilboom (Rhamnus frangula) en de Notarisappel (Malus domestica) maken het nectar-aanbod compleet.
Waterminnaars
Even verder langs het water staan drie Moerascipressen (Taxodium distychum), oorspronkelijk uit Noord-Amerika. Ze gedijen goed op de veengrond. Let op de wortelstompen die boven de grond uitsteken om te kunnen ademen in deze natte omgeving. In diverse tuinen (ook hier rechts) staan flinke exemplaren van de hierop gelijkende boomsoort, de Waterlariks (Metaseqoia glyptostroboides) uit China.
U gaat rechts de Bruggenlaan in.
Witte bruggen
De negen betonnen bruggen in dit park uit de jaren vijftig hebben een karakteristieke vorm en zijn wit geschilderd. Naast de platte toegangsbrug, ontwierp de Dienst der Publieke Werken twee typen boogbruggen voor een overspanning van drie en vijf meter, zoals hier in de Bruggenlaan. Ze hebben de sierlijke gebogen vorm van Japanse loopbruggen.
Knotwilgen
De Hoofdlaan biedt een oer-Hollands beeld met brede sloot en een rij nog jonge knotwilgen. Wilgen zijn belangrijke nectarleveranciers in het vroege voorjaar. In de verte ziet u de toren van de St. Pancratiuskerk in het dorp Sloten.
Droomtuinen
Langs de paden liggen de tuinen. Droomtuinen van ca. 200 vierkante meter, ingericht naar eigen smaak en voorkeur van de bewoners. De huisjes zijn heel verschillend in vorm en kleur. Omdat de vereniging niet is aangesloten bij de Bond van Volkstuinders, is er meer mogelijk dan bij Eigen Hof. Ook is er elektriciteit en WIFI aangelegd. Interessant zijn de oorspronkelijke stenen huisjes, door het park verspreid te vinden, meestal wit geschilderd.
Tegen het einde van de laan loopt u linksaf de Parkhuislaan in
Madruppel
Even verderop ligt een nieuw terrein dat met picknickbank en pergola’s voor druiven en bloeiende klimmers wordt ingericht. Ervoor staat ‘Madruppel’, het oorspronkelijk waterpunt waar emmers en gieters gevuld werden voordat er waterleiding was in de huisjes.
Vlak voor de uitgang gaat u even linksaf
Huisje Cordaan
Hier ziet u een zwart met groen huisje van zorginstelling Cordaan. De fraaie tuin, waar bewoners van de instelling kunnen genieten van het buiten zijn, is een uniek project. De gebruikers hebben de tuin ingericht en onderhouden hem zelf.
Bloementuin
Even terug, naast de sloot ligt de wilde bloementuin met een Japanse notenboom (Ginkgo biloba). De nerven van een Ginkgoblad zijn eigenlijk aan elkaar gegroeide naalden. In de herfst kleurt de boom warm-geel.
Brandspuit
Bij de ingang, die verscholen ligt achter de huizen aan de Sloterweg, midden in het dorp Sloten, ziet u een paviljoen met de oude, met de handpomp te bedienen brandspuit van het dorp. De handspuit werd in 1880 in opdracht van ‘Koninklijke Magazijnen van Werktuigen’ geproduceerd. Vrijwilligers van V.A.T. hebben hem gerestaureerd en een speciaal gebouwd onderkomen gegeven.
De Wiedster
Naast de brandspuit staat het natuurstenen beeld van een vrouw die bezig is haar tuin te wieden. ‘De Wiedster’ is gemaakt door de Amsterdamse beeldhouwer Hans IJdo (1928-1987). Het beeld werd hier in 1958 geplaatst ter gelegenheid van de heropening van het tuincomplex, en is onlangs gerestaureerd.
Entree
De entree wordt omzoomd door prachtige Leilinden (Tilia x europea), die ‘s zomers een goede nectarbron zijn voor de bijen en ook veel nachtvlinders trekken. Verder staan hier de gebouwen voor bestuur, gereedschap en verenigingsleven. Misschien is de Schakel open voor een kleine consumptie!
We hopen u nog eens terug te zien!
